چگونه سوالات دموگرافیک را طراحی کنیم؟
سوالات Demographics: همانطور که قبلا در این نوشته “مفهوم Demographics در UX” اشاره کردیم, دمو گرافیک ها جهت شناسایی و تحقیق در مورد جمعیت شناسی از کاربرانیست که از محصول یا خدمات ما استفاده میکنن و اهمیت فوق العاده ای در طراحی Persona داره و به ما کمک میکنه تا از ویژگی های مختلف گروه های استفاده کننده از محصول مطلع بشیم و بتونیم محصولی رو طراحی کنیم که برای اون گروه ها مفید و قابل استفاده باشه در واقع محصولی کاربر محور طراحی کنیم.
در زیر، یک راهنمای ۶ گانه تهیه کردیم که به شما برای طراحی سوالات Demographics و فراهم‌سازی پرسشنامه های جمعیت شناسی یا همان Demographics کمک کنه:
از دقتِ محدودهِ پاسخ هاتون آگاه باشین
به طور کلی، هر چقدر یک سوال گزینه های بیشتری برای پاسخ دادن داشته باشه، تلاش بیشتری برای افراد لازمه تا پاسخ مناسب رو انتخاب کنن. علاوه بر این بهتره برای گزینه پاسخ ها محدود های دقیقتر و شفاف تری مطرح کنیم. به عنوان مثال، برای پرسیدن محدود سنی یک شخص بهتر از از اعداد ۴۵ تا ۵۰ استفاده کنیم تا ۳۰ تا ۵۰ چراکه محدوده دقیقتر امکان انتخاب و تشخیص ساده تری برای کاربر داره و البته پاسخ های ما هم دقیقتر خواهند بود.
یا مثلا برای پرسیدن بازه درآمدی هر شخص بهتره مثلا ۱۰ تا ۱۵ میلیون تومان رو انتخاب کنیم تا رنج عددی مثل بیش از ۱۰ میلیون یا کمتر از ۲۰ میلیون. مشخصا هر چقدر گزینه پاسخ ها محدود تر و شفاف تر باشه پاسخ های دقیقتری هم دریافت میکنیم.
سعی کنین همیشه دلیل خوبی برای بالا بردن دقت و محدوده سوالات و پاسخ ها داشته باشین و به کاربر یا شرکت کنندگان خیلی شفاف توضیح بدید که چرا نیاز به این اطلاعات دارید, چون به کاربر این اطمینان خاطر رو میدید که در طراحی سوالات Demographics هوشمند عمل کردید و ناخواگاه پاسخ های بهتر و دقیقتری دریافت میکنین.
همیشه گزینه “ترجیح می‌دهم جواب ندهم” رو در نظر بگیرین
به دلیل حساسیت برخی از سوالات Demographics، همیشه گزینه “ترجیح می‌دهم جواب ندهم” رو در نظر بگیرید، به ویژه اگر از شرکت‌کنندگان خواسته اید که به همه سوالات پاسخ بدهند. از اونجایی که برخی سوالات ممکنه حساسیت بر انگیز باشن و کاربر تمایل به پاسخ دادن به اون نداشته باشه, ما از قبل آماده هستیم و گزینه ای قرار دادیم که کاربر میتونه پاسخی و به اون سوال مربوطه نده و عملا با این کار حس بهتری به کاربر یا شرکت کننده منتقل میکنیم و باعث میشیم شرکت کننده حس “گیر افتادن” نکنه و حتی با این کار تشویق بشه پرسشنامه رو تکمیل کنه.
استفاده از واژه مناسب, هنگام توصیف جنسیت
با توجه به اینکه متاسفانه انواع جنسیت در قوانین کشورمان ایران مورد احترام قرار نمیگیرد و گاها با قوانین اصلی کشور منافات داره , جنسیت و جنس در اغلب موارد به صورت مشترک استفاده میشن اما در واقع تفاوت دارند و ما میتونیم به عنوان یک محقق تجربه کاربری در تحقیقات خودمون برای جنسیت های مختلف احترام قائل باشیم و در تحقیقات محصولمون اونها و جنسیت مستقل و قابل احترام تلقی کنیم.
جنس (S / e / x) به ویژگی‌های بیولوژیکی اشاره دارد که توسط یک پزشک در زمان تولد تعیین میشه اما جنسیت (Gender) مسئله‌ای پیچیده‌تره و به وضعیت اجتماعی، وضعیت قانونی و انتظارات جامعه اشاره داره. زبان مرتبط با جنسیت به طور مداوم در حال تحوله و هنگامی که سوالی درباره جنسیت مطرح میکنیم، باید به یاد داشته باشیم که جنسیت ممکنه در طول زمان تغییر کنه و همیشه به شرکت‌کننده گزینه‌ای برای توصیف هویت کنونی‌اش بدیم.
همچنین در اینجا باید گزینه “ترجیح می‌دهم جواب ندهم” رو هم اضافه کنیم تا شرکت‌کنندگان بتونن در صورت راحت نبودن در انتخاب یک پاسخ، از پاسخ به سوال خودداری کنن. برخی پژوهشگران ترجیح میدن یک لیست جامع از گزینه‌های جنسیت رو نمایش بدهند، اما احتمالاً لیست طولانی ممکنه شرکت‌کننده رو برهم بزنه یا خستگی از نظرسنجی ایجاد کنه.
گزینه «سایر/ دیگر» رو دقیقتر ارزیابی و تعریف کنین
همیشه خوبه که ما گزینه ای داشته باشیم تا شرکت کنندگان بتونن پاسخ دقیقتری به سوال بدهند و خودشون توضیح دهنده پاسخ باشن تا اینکه بین چند پاسخ گزینه ای انتخاب کنن. به همین خاطر از عبارت هایی مثل “سایر” “دیگر” و … که خیلی کلی هستند استفاده نمیکنیم و جای اینها میتونیم از “در لیست نیست” و یا “ترجیح می‌دهم خودم توضیح بدهم” استفاده میکنیم. با این کار اجازه میدیم کاربر پاسخ مورد نظرش رو تشریح کنه.
به عنوان مثال، از “جنسیت دیگر” به جای “دیگر” استفاده کنید زیرا هر هویت جنسیتی را تأیید میکنه و دقیق و شفاف یه یک جنسیت اشاره نمیکنه و حتی میتونیم قابلیت نوشتن جنسیت دقیق رو هم به کاربر یا شرکت کننده بدیم.
سوالات جمعیت‌شناسی رو در ابتدای نظرسنجی قرار ندهید
از اونجایی که سوالات Demographics جمعیت شناسی میتونن حساسیت برانگیز باشن پیشنهاد میکنیم این سوالات رو در ابتدای فرم نظرسنجی قرار ندین مگه اینکه این سوالات به شما کمک کنه تا شرکت‌کنندگان رو ابتدا انتخاب کنین بعد سایر سوالات رو بپرسید چون احتمالا تمایل ندارید شرکت‌کنندگان وقت خودشون رو صرف پاسخ به سوالات جمعیت‌شناسی کنن و بعداً متوجه بشن که برای تحقیقات ما واجد شرایط نیستن!
اصولا سوالاتی که به شما امکان رد شدن سریع شرکت‌کنندگان رو میدهند، باید اولین چیزهایی باشن که پرسیده میشن تا از هدر رفتن زمان جلوگیری بشه. اما در کل پرسیدن سوالاتی حساسیت برانگیز مثل سوالات Demographic در ابتدای یک پرسشنامه توصیه نمیشه.
امکان انتخاب “همه گزینه‌ها” برای سوالات حساس
گاهی اوقات سوالات با یک گزینه مرتبط به نژاد، جنسیت و جهت‌گیری جنسی ممکنه محدود‌کننده به نظر برسه و احساس خوبی رو در شرکت کننده ایجاد نکنه. حالا اگر گزینه انتخاب “همه گزینه‌ها” رو هم در کنار سایر گزینه ها داشته باشیم این امکان رو به کابر میدیم که در صورتی که تمایل نداشت به سوالی دقیق و شفاف پاسخ بده این امکان رو داشته باشه. به عنوان مثال، گزینه‌ای که به نژاد و قومیت اشاره داره برای کسی که دو نژادی هست ممکنه حساسیت ایجاد کنه.
نتیجه گیری
پژوهشگرانِ تجربه کاربری عموما از سوالات Demographics (جمعیت‌شناسی) استفاده میکنن تا اطمینان حاصل کنن که محصول یا خدمات طراحی شده میتونه بخش عمده ای و گروه های متنوعی رو تحت پوشش قرار بده. اطلاعات جمعیت‌شناسی همچنین میتونن برای دسته بندی داده‌ها و ایجاد Persona در روند های UX Design مورد استفاده قرار بگیره.
